Donkere kant van deepfakes
Begin dit jaar publiceerde ik een rapport over deepfake-technologie waarin ik signaleerde dat deze videomanipulatietechnologie steeds geavanceerder en eenvoudiger wordt om in te zetten. Deze ontwikkeling vraagt dus een kritische blik.
Er zijn namelijk tal van manieren waarop deepfake-technologie kan leiden tot geopolitieke spanningen, sociale onrust, reputatieschade, haatverspreiding en identiteitsfraude. Door deze intelligente video-software kunnen we online immers nauwelijks onze eigen ogen en oren nog geloven.
Recent was nog in het nieuws dat kwaadwilligen gezichten van pornoactrices in seksvideo’s hadden vervangen door het gezicht van beroemde vrouwen zoals Chantal Janzen, Annechien Steenhuizen en Dionne Stax. Voor deze vrouwen bijzonder vervelend, omdat de beelden niet van echt te onderscheiden zijn en ook omdat dit soort video’s nauwelijks van het internet verwijderen.
Deepfakes en complotdenkers: voordeel voor de leugenaar
Maar een onderbelicht risico van deze technologie is het ‘liar’s dividend’. Dat is het voordeel van de twijfel dat een leugenaar in dit geval bijzonder goed uitkomt. Anders gezegd: vermeende criminele daders doen bewijsmateriaal af als een deepfake-video. Zelfs wanneer deze video 100 procent betrouwbaar is. Bewijslast tegen criminelen, bedrijven of overheid wordt dus steeds minder waard. Iedere video kan immers worden afgedaan als een deepfake exemplaar.
Het liars’s dividend
En sinds kort heeft dit ‘liars’s dividend’ een extra dimensie gekregen. Het is namelijk een bijzonder krachtig middel om onzinnige samenzweringstheorieën geloofwaardiger te maken. Een geschenk uit de hemel voor wie ze wil verspreiden en voor wie er in wil geloven.
Recent heeft bijvoorbeeld een Republikeinse politica een rapport gepubliceerd met de theorie dat de dood van George Floyd een deepfake-video is. Een nepvideo geënsceneerd om rassenspanningen op te stoken, met als doel de kwakkelende Black Lives Matter-beweging nieuw leven in te blazen. Volgens deze bizarre samenzweringstheorie zou George Floyd al in 2016 overleden zijn.
In het rapport wordt dus beweerd dat de inmiddels beruchte arrestatievideo gemanipuleerd is en dat zowel Floyd als de betrokken agent Derek Chauvin digitale deepfake samenstellingen zijn van twee of meer echte mensen. Het rapport pretendeert in eerste instantie zelfs dat Derek Chauvin, de agent die Floyd om het leven bracht, de bekende acteur en stand-up comedian Benjamin Bailey is.
Maar nu komt het: wanneer een extern deskundige in het rapport zegt dat de Chauvin in de video met 99 procent zekerheid de echte Chauvin is en niet de acteur Bailey, wordt door de politica de deepfake-kaart getrokken. Volgens haar zou het vervolgens wél de acteur Bailey kunnen zijn, maar is zijn gezicht wellicht digitaal gemodificeerd om het te laten lijken op Chauvin.
Deepfake fungeert daarmee dus als opvulling van de leegte tussen de verschillende samenzweringspuzzelstukjes. Lijkt iets niet te kloppen? Dan is het vast deepfake.
