Wat is de vloeibare samenleving?
Wat is de vloeibare samenleving? Wat zien we daarvan terug in het corona-tijdperk? Treedt er versnelling op of doen we juist een stap terug? Welke belangrijke trends zijn er in de wereld zichtbaar en hoe relevant zijn ze nog in het post-corona tijdperk? Hoe beweeg je je als bedrijf richting die vloeibare samenleving? Welke onderliggende trends zijn er zichtbaar? Hoe zorgen we dat de voordelen ervan niet alleen bij de ‘happy few’ terechtkomen, maar voor iedereen te plukken zijn?
Gast: Farid Tabarki
Farid Tabarki is oprichter van Studio Zeitgeist, veelgevraagd spreker, dagvoorzitter en wereldreiziger. Hij schrijft geregeld voor Het Financieele Dagblad en is auteur van het boek ‘Het Einde van het Midden – Wat een maatschappij van extremen betekent voor mens, bedrijf en politiek’. Volgens De Volkskrant is Farid één van de tweehonderd meest invloedrijke Nederlanders en bovendien één van de jongste.
Interview
Wat is de vloeibare samenleving?
De vloeibare samenleving is een begrip dat ik heb bedacht nadat ik “Liquid Modernity” had gelezen van socioloog en filosoof Zygmunt Bauman. Hij is van mening dat de moderniteit een stap verder is gegaan en vloeibaar is geworden. In de vloeibare samenleving is ‘verandering de enige constante, en onzekerheid de enige zekerheid’. Dit heeft ingrijpende gevolgen. We zien dat veranderingen zich in een steeds hoger tempo voltrekken.
Het is niet gemakkelijk om je als individu of als organisatie staande te houden in de vloeibare samenleving. De bouwstenen van onze maatschappij beginnen langzaam maar zeker te smelten. De reden hiervoor is het steeds sneller tempo van technologische ontwikkelingen. Dat brengt allerlei ontwikkelingen met zich mee: vast wordt vloeibaar, gesloten wordt open en we gaan van hiërarchie naar hubs om er maar een paar te noemen. Individuen kunnen vandaag de dag aan de ene kant hun boodschap sneller en eenvoudiger verspreiden, maar tegelijkertijd staat aan de andere kant de collectieve waarheid onder druk.
Hoe geef je dat principe vorm in je dagelijkse werk?
Ik vind de metafoor van de vloeibare samenleving erg interessant. Vooral interessant om te bedenken hoe de vloeibare samenleving er uit gaat zien. Bij mijn bedrijf Studio Zeitgeist helpen we bedrijven hiermee en kleuren we de toekomst van onze klanten in vanuit vier verschillende domeinen:
Ten eerste: wat is er maatschappelijk aan de hand? In dit domein kijken we naar “het einde van het midden”. Denk aan de middenklasse, de middenstand en de natiestaat. Wat verandert er voor hen in de vloeibare samenleving? Hier gaat mijn boek: het einde van het midden ook over.
Ten tweede: wat betekent de vloeibare samenleving voor organisaties? Moet je niet andere strategieën omarmen? Andere manieren van organiseren ? Organiserende principes die passen bij de vloeibare samenleving?
Ten derde: wat betekent dit voor de mensen? Wat moeten ze in de samenleving kunnen en wat moeten ze als professional kunnen om relevant te blijven in de vloeibare samenleving? Wat is nodig om hem mee te laten veranderen en hem te laten wennen aan constante onzekerheid?
Ten vierde: hoe geef je leiding? In de samenleving, in organisaties en aan mensen? Wat is de juiste manier van leiderschap?
Wat doen jullie bij studio Zeitgeist? Leggen jullie alle klanten aan de meetlat van bovenstaande domeinen?
We vertellen onze klant veelvuldig over de vloeibare samenleving. Door te kijken naar geschiedenis en heden kun je scenario’s, voorstellingen maken over de toekomst. Hier gaan bedrijven vervolgens samen met ons mee aan de slag. Door het formuleren van deze principes in concrete strategieën en beleidsplannen.
Listen on Spotify Listen on Apple Podcast
We helpen bedrijven en leiders om de bewegingen van de vloeibare samenleving goed in kaart te kunnen brengen. We ondersteunen managers en leidinggevenden ook in hoe zij het gesprek hierover kunnen voeren. Binnen en buiten de organisatie.
Maar dus niet alleen met voorstellingen en visies; we gaan ook gelijk aan de slag. We kijken met organisaties naar de toekomst met behulp van zeven organiserende principes. Dat zijn: van confectie naar op maat, van transactie naar participatie, van gesloten naar open, van schaarste naar overvloed, van product naar betekenis, van proces naar spel en van hiërarchie naar hubs (netwerkmodel).
Lees hier het blog: ‘Toekomst van werk in het post Covid19 tijdperk. Een plausibel scenario‘
En dan komt de vraag: hoe omarmen wij deze principes in onze eigen organisatie? Welke drempels moeten we dan wegnemen? Wat moeten we onderling met elkaar afspreken? Hoe ziet die nieuwe cultuur er dan uit? En welke competenties hebben we nodig om deze principes dan ook duurzaam met elkaar vorm te geven? En als je dan kijkt naar de menselijke factor binnen die transformatie van een klassiek hiërarchisch model naar een meer vloeibaar model; welke competenties hebben mensen dan nodig?
Vooropgesteld: het helpt enorm wanneer mensen een beeld hebben van waar het in de toekomst naartoe gaat.
Je moet mensen ook betrekken bij het vraagstuk wat hun eigen rol in dit geheel is.
Ik zie nu bijvoorbeeld dat mensen erg op zichzelf gericht zijn. Iedereen is erg individueel. Dat moet in de toekomst wel veranderen. Mensen moeten meer gaan samenwerken. Meer gaan denken in samenwerking, maar ook zo beloond en gefaciliteerd worden.
Luister ook naar de podcast over digitale transformatie en leiderschap. Met Menno Lanting als gast.
Wat daarbij ook helpt is dat we vanuit Studio Zeitgeist vaak met medewerkers gesprekken voeren om de kern van hun werk boven tafel te krijgen. Bijvoorbeeld met medewerkers in de zorg om samen te definiëren wat dan “goede zorg” is. En dat nemen we dan als uitgangspunt in onze transformatie.Het is heel belangrijk om in dit soort processen zowel in de top (raad van bestuur, raad van commissarissen) als op de werkvloer (mensen die het primaire proces vormgeven) alle mensen mee te nemen.
En welke onderdelen uit de vloeibare samenleving zijn door de corona ontwikkelingen versneld?
In een tijd van crisis zie je twee dingen ontstaan: Aan de ene kant worden zaken versneld. Je grijpt als mens en organisatie naar nieuwe mogelijkheden. Digitaliseren in het thuiswerken, het onderwijs en de zorg zijn daar goede voorbeelden van. Daar heeft echt een digitaliseringsslag plaatsgevonden.
Aan de andere kant grijpen we ook terug op het oude. We grijpen terug op dat wat werkt. Dat wat bekend is. Denk maar aan de persconferentie van onze minister-president iedere twee weken tijdens coronatijd. Dat gaf stabiliteit. De overheid als anker.
En ik zie dat bedrijven veel meer bezig zijn met purpose, betekenis. Wie zijn wij als bedrijf? Waar staan we voor? Wie willen we zijn op een meer maatschappelijk verantwoorde en sociale manier? Ook in het licht van de vraag om een steeds meer duurzame koers van bedrijven. In sommige gevallen maakt het denken in een vast product of vastomlijnde dienst dan niet zoveel meer uit. Je stip op de horizon is dan je uitgangspunt.
Denken vanuit ‘purpose’ en ‘duurzaamheid’ is niet eens een hele gekke gedachte. Bedrijven willen namelijk dat hun bedrijf over 10 jaar ook nog gezond is. Dat de wereld waarin dit bedrijf opereert in 2030 ook stabiel, gezond, groen en welvarend is.
Wat is er over vijf jaar echt veranderd door corona en door de gevolgen van de vloeibare samenleving?
Wanneer je kijkt naar de impact van corona: dat is helemaal geen gelopen race. We zijn nu drie maanden onderweg en voor blijvende langdurige verandering heb je vaak nog een langere periode nodig. Mijn oproep zou veel meer zijn: analyseer waar je echt blij van wordt. Welke veranderingen je mee wilt nemen. Wat je bijvoorbeeld bevalt aan het thuiswerken en wat niet. En wat je dus heel goed thuis kunt doen en wat op kantoor, samen met mensen heel goed werkt. Denk bijvoorbeeld aan creatieve sessies.
Voor heel veel mensen is de vloeibare samenleving helemaal geen utopie. Ze kunnen zich bijvoorbeeld moeilijk aanpassen of kunnen moeilijk zaken leren. Hoe zorg je ervoor dat deze vloeibare samenleving inclusief is?
Dat betekent bijvoorbeeld dat je maatwerk moet leveren, bijvoorbeeld in het onderwijs. Sommige leerlingen hebben veel baat bij het volgen van het curriculum. Dat is een goed uitgangspunt. Anderen hebben daar misschien veel minder behoefte aan en hen moet je faciliteren om “vrijer” te bewegen.
Maar je moet dus ook oog hebben voor de mensen die moeilijk met vloeibare structuren om kunnen gaan. Dus: Soms is het goed om op een vrije manier “talent en passie” te volgen, soms is het goed om een meer rigide curriculum te volgen.
Vroeger was er slechts een industrieel model dat je altijd moest volgen. Nu is het de tijd om meerdere modellen naast elkaar te verkennen.
Dat betekent ook dat je als Studio Zeitgeist overheids-, zorg- en onderwijsinstellingen mee moet nemen in deze nieuwe mogelijkheden. En dat sluit heel goed aan bij een van mijn belangrijkste wensen: dat mensen het potentieel dat ze hebben kunnen benutten in onze samenleving. En dat betekent concreet: een sterke focus op persoonlijke ontwikkeling voor iedere professional.