Toekomst van werk
Ons werk in de toekomst
Lees hieronder de geschreven samenvatting van het gesprek
Robert Went is econoom en werkt bij de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid. Hij is gepromoveerd op een proefschrift over globalisering, en werkte eerder o.a. als projectleider bij de Algemene Rekenkamer. Bij de WRR schreef hij o.a. mee aan de publicaties Naar een lerende economie (2013), Hoe ongelijk is Nederland? (2014), De robot de baas (2015), Voor de zekerheid( 2017) en Het betere werk (2020). Hij twittert veel over economie, technologie en globalisering (@went1955) en publiceert sinds maart 2014 elke woensdag de nieuwsbrief De week in tweets.
Luister op Spotify Luister op Apple Podcast
Jullie hebben het rapport ‘het betere werk’ uitgebracht: waar gaat dit rapport over?
Het rapport gaat voornamelijk over de factoren die de toekomst van werk en werkenden beïnvloeden. En het gaat over de kwaliteit van werk. Denk aan trends als technologie, flexibilisering en intensivering.
Ons rapport legt heel erg de nadruk op de kwaliteit van werk. Dat iedereen een kwalitatief goede baan zou moeten hebben. We hebben daarbij drie domeinen vastgesteld die centraal zijn voor goed werk. Ten eerste grip op geld, oftewel een gepast loon met zekerheden; ten tweede grip op het werk, dat wil zeggen autonomie en verbondenheid op het werk; en als laatste grip op het leven, met een goede balans tussen werk en privé. Concreet adviseren we bijvoorbeeld om mensen in hun werk meer de keuze te geven hoeveel uren ze willen werken, en om dan bijvoorbeeld goede kinderopvang en ouderenzorg te bieden.
Je ziet in Nederland grote verschillen tussen mensen met een vast contract en zonder vast contract. Het rapport roept ook op om meer te focussen op de kwaliteit van werk voor de flexibele schil.
Welke technologische ontwikkelingen gaan van invloed zijn op de toekomst van werk?
Technologie is vooral een middel, een stuk gereedschap. Zo moet je het dus ook bekijken. Je hebt technologische ontwikkelingen als robotisering en kunstmatige intelligentie. Deze technologische trends gaan zeker van invloed zijn op ons werk, en zijn het ook al. Maar ik denk niet dat ze heel veel complete banen gaan overnemen. Het zullen vooral (deel)taken zijn die ze overnemen, en daar krijgen of hebben velen van ons mee te maken.
Dat heeft invloed op hoe het werk verandert en hoe mensen hun werk beleven. Voor sommigen betekent dit dat hun werk makkelijker wordt en dat ze bijvoorbeeld minder fysieke klachten zullen hebben. Voor anderen betekent dit misschien juist dat hun werk intensiever wordt omdat ze vaker bereikbaar (moeten) zijn door digitale communicatiemiddelen. Of dat hun werk intensiever wordt omdat ze meer complexe vaardigheden moeten aanspreken, zoals bijvoorbeeld sociale interactie. Vaardigheden die voor sommigen veel intensiever zijn, of meer druk geven.
Je ziet wel voorbeelden waar kunstmatige intelligentie in de financiële wereld wordt gebruikt, maar ik zie dat de ontwikkelingen langzamer gaan dan een paar jaar geleden door velen werd voorspeld. Het blijkt nog best moeilijk te zijn om taken te vangen in een algoritme. Ik vind ook dat de menselijke intelligentie en het belang van ‘het menselijke’ vaak wordt onderschat. Wij kunnen als mens onwijs veel. Dat zie je nu ook tijdens deze corona crisis. Overal zijn mensen hard nodig omdat zij kunnen improviseren, creatief kunnen zijn, kunnen samenwerken, en gewoonweg niet vervangen kunnen worden door robots of algoritmen. (tekst loopt door onder afbeelding)
Kunnen we wel beïnvloeden hoe technologie wordt ingezet in het werk?
Ja natuurlijk, je moet dat ook bekijken op een langere termijn. Bij alle technologische revoluties duurt het gewoon even voordat er richtlijnen zijn. Voordat ook de nadelen in bredere kring gezien worden, men gaat nadenken over regulering en dat in gang zet. Daar gaat nou eenmaal tijd overheen. Dat is nu ook zo met de digitalisering en met kunstmatige intelligentie. Ik merk dat er de afgelopen jaren meer bewustzijn is gekomen over de nadelen van digitale technologie en dat gaat door. Uber en andere bedrijven waar je baas een algoritme is, worden kritischer bekeken dan een paar jaar geleden. Er is ook veel kritiek op bedrijven zoals Amazon die mensen als verlengstuk van robots. Ik vind dat we niet zijn ‘overgeleverd’ aan technologiebedrijven en technologische ontwikkelingen. We – overheden, ondernemers, vakbonden, technici, etc. – maken samen de toekomst.
Mensen zonder een vast contract, de zogenaamde flexibele schil, hebben over het algemeen veel minder rechten dan mensen met een vast contract in Nederland. Hoe kan dat?
Dat is een goede vraag. Er werd wel eens gezegd: ‘door technologie en globalisering neemt de flexibilisering in Nederland toe’. Maar dat kan niet kloppen. Frankrijk, België en Duitsland hebben met dezelfde technologie en globalisering te maken en daar hebben ze veel minder mensen met een tijdelijke baan (36% van de werkenden is dat bij ons). Het is Nederlands beleid geweest. Dat het komt doordat we een ander beleid hebben gehad dan omringende landen is goed nieuws: we kunnen het dus ook weer veranderen. Ook dit hoort bij de kwaliteit van werk. Voldoende zekerheden, voldoende autonomie, voldoende regie over privéleven en werk. Grip op geld, grip op het werk en grip op het leven. In ons rapport ‘Het betere werk’, of de samenvatting daarvan, vind je een aantal voorstellen van de WRR hiervoor. Wij pleiten ervoor om oneerlijke concurrentie tussen werkenden met verschillende contractvormen zoveel mogelijk te beperken. En om toe te werken naar een stelsel waarin iedereen (vaste dienst, flexbaan, zzp’er, gig werkers…) bepaalde zekerheden krijgt, ongeacht de contractvorm. Tekst loopt door onder afbeelding
Wanneer je kijkt naar de horizon, welke nieuwe banen komen er dan in de toekomst?
Daar waag ik me niet aan, er wordt al zo veel ongefundeerd geroepen. Ik heb onvoldoende deskundigheid om hier een goed antwoord op te geven, het voorspellen van de toekomst is moeilijk, weet ik als econoom. Er zijn wel boeken, zoals bijvoorbeeld human + machine die daar dingen over zeggen die me redelijk plausibel lijken, maar we gaan het zien.
Mijn kinderen zijn nog jong; wat moet ik ze adviseren met betrekking tot de toekomst van werk?
Ik zou vooral zeggen: volg je hart. Doe vooral wat je leuk vindt. Iets wat nu heel aantrekkelijk lijkt voor de arbeidsmarkt, is dat misschien over 10 jaar niet. Je opleiding is erg relevant, maar ook weer niet allesbepalend. Je hele werkende leven moet en zal je actief blijven leren, vooral op het werk zelf en door dingen te doen en te proberen. Dan kun je maar beter iets gaan doen wat je leuk vindt, of belangrijk.
Je sociale vaardigheden zijn belangrijk, evenals creativiteit. Als ik kijk naar mezelf en de mensen om mij heen: er zijn maar weinig mensen die nu nog werk doen dat ze op school al van plan waren. Iedereen is steeds weer nieuwe dingen aan het leren en veel mensen doen nu werk waar ze niet eens voor opgeleid zijn.
Luister op Spotify Luister op Apple Podcast
Wil je mij helpen en deze podcast met Robert Went te delen op sociale media? Dat zou ik erg waarderen. Abonneer je gelijk op deze podcast voor je wekelijkse portie tech-diepgang. En laat alsjeblieft ook een 5 ster review achter op je favoriete podcastkanaal; dat helpt echt om de podcast verder te verspreiden.
Wil je reageren op de show? Heb je ideeën over een onderwerp of iets opgemerkt wat beter kan? Dat kan via Twitter @LTTFNL.
Dank! Met hartelijke groet, Jarno Duursma
