10 | Onderdelen van een onvergetelijke presentatie
Hierboven heb je gelezen wat een goede spreker maakt. Als je eenmaal besloten hebt om te gaan spreken; hoe geef je dan een goede presentatie? Wat werk dat wel en wat werk niet?
Een goede presentatie gaat over drie vragen die je als spreker wilt beantwoorden voor je publiek. Deze vragen kun je als een soort liniaal naast je verhaal leggen.
- Wat is er aan de hand?
- En wat heb ik daarmee te maken?
- Wat moet ik nu doen?
1 – Pak de aandacht
In het begin steekt het publiek veel tijd in beoordelen: waar kijk ik naar? Wat ga ik horen? Is dit de moeite waard? Probeer daarom meteen vanaf het begin je publiek te prikkelen. Zorg dat je de aandacht pakt vanaf het moment dat je op het podium staat.
Het is altijd mijn persoonlijke uitdaging om ervoor te zorgen dat er niemand in de zaal zijn of haar smartphone pakt tijdens mijn lezing. Ik wil werkelijk dat mensen op het puntje van hun stoel blijven zitten. Zelfs al zitten er honderden mensen in de zaal.
2 – Persoonlijke anekdote
Allereerst een tip die nog veel te weinig gebruikt wordt; een persoonlijke anekdote. Kijk of je sommige abstracte concepten kunt vertalen naar een concrete gebeurtenis. Zo gebruikte ik het volgende verhaal als begin van mijn TEDx-lezing ‘Hoe blijf je menselijk in een wereld van kunstmatige intelligentie?’
Ik wilde aan de zaal uitleggen hoe opwindend nieuwe technologie kan zijn. Met dit persoonlijke verhaal kon ik mijn enthousiasme over het begin van het internet delen.
“Wie van jullie is wel eens in Mumbai, India geweest? Ikzelf niet, maar ook weer wel. Dat zal ik uitleggen. Ik herinner me nog levendig de allereerste keer, dat was in 1997, dat ik kon inloggen bij een website waar je kon kijken naar een webcam die stond gericht op een willekeurig plein in Mumbai. Streepje voor streepje kreeg je een foto te zien van wat zich daar in Mumbai in realtime afspeelde. Ik was gebiologeerd. Het was magisch.”
3 – Begin met vragen
Je kunt ook je verhaal beginnen met de vragen die je tijdens je presentatie gaat beantwoorden. Dat trekt gelijk de aandacht. Probeer je vragen te formuleren op een manier zoals je publiek ze zou stellen. Voorbeelden die ik gebruik:
Wat kan er zoal met kunstmatige intelligentie? Wat niet? Gaat kunstmatige intelligentie al onze banen overnemen? Komt er bewustzijn in kunstmatig intelligente machines? Wat kan kunstmatig intelligente software al? Wat kunnen mensen veel beter? Hoe ziet de toekomst eruit? Welke rol hebben wij mensen in de toekomst?
Het begin van een goede presentatie is dus bijzonder belangrijk. Voorkom overigens dat je meteen in het begin al de clou van je verhaal gaat vertellen. Of alle antwoorden of oplossingen meteen weggeeft. Dat zou er immers toe leiden dat de interesse, nieuwsgierigheid vanuit de zaal meteen een stuk minder is.
4 – Wees een reisleider
Neem het publiek vervolgens mee op jouw reis. Het is jouw zoektocht waarin je veel antwoorden hebt gevonden, maar waarschijnlijk niet allemaal. Zie je verhaal als een trip die je hebt gemaakt naar het buitenland, waarbij je het publiek vertelt wat je hebt gedaan, gezien en geleerd.
Gebruik bij het vertellen van je verhaal persoonlijke herinneringen, humor of visuele beschrijvingen. Wees niet bang af en toe stilte laten vallen. Dat geeft mensen ook even tijd zelf te laten landen wat je vertelt. Om even weer het overzicht te krijgen. Maar gebruik het wel op een integere manier. Niet als trucje om extra aandacht op jezelf te vestigen. Dat irriteert en dan haken mensen af.
Vertel je verhaal alsof je in de keuken staat op een verjaardagsfeest. Als jezelf. Met interessante kennis, een inspirerend verhaal en leuke anekdotes. Dan absorbeert het publiek een groot gedeelte van wat je vertelt.
5 – Connectie met de zaal
Een goede manier om contact te krijgen met de zaal is een herkenbare anekdote te vertellen. Over de middelbare school, je studententijd, je eerste afspraakje met je partner, het krijgen van kinderen, wachten in de rij bij de supermarkt, een vakantie die tegenviel, een buurman of collega waar je je aan ergert. Het is allemaal prachtig materiaal om als spreker te gebruiken. Gebruik dit soort dingen als metafoor. Vergroot het eventueel wat uit en probeer het visueel te maken in het hoofd van je publiek.
Voorbeeld
Een presentatie over kunstmatige intelligentie begon ik als volgt:
“Vaak ga ik in de zomer op vakantie in Portugal. Het leukste vind ik dan om met mijn vrouw en kinderen te verblijven aan het strand. Sporten, kastelen maken, spelen met de bal of zwemmen in de zee. Dat laatste is voor mij soms een probleem. Ik zal u zeggen waarom. Ik durf best te zwemmen in de zee… maar dan tot het punt dat mijn voeten de grond niet meer kunnen raken. En dan nog een paar meter verder. Dan merk ik dat ik stress krijg. Dat komt hierdoor…”
[Dan laat ik de afbeelding zien uit de film ‘Jaws’, over een bloeddorstige haai die badgasten de zee intrekt. De zaal lacht. Ik vervolg mijn verhaal als volgt:]
Voorbeeld
“Natuurlijk weet ik met mijn hoofd dat er in Portugal geen bloeddorstige haaien zwemmen. Maar toch merk ik dat ik onbewust beïnvloed ben door de films die ik als kind over haaien heb gezien. Ik laat u dit voorbeeld zien omdat we het vandaag hebben over kunstmatige intelligentie. En laat daar vaak nou precies hetzelfde aan de hand zijn: we hebben in de westerse wereld tientallen films en series gezien over kwaadaardige kunstmatig intelligente software of robots. Softwaresystemen die ons de baas blijken te zijn of een leger konden aansturen van kwaadwillende robots. En hoewel we ergens met ons hoofd weten dat dat sciencefiction is, we worden er wel door beïnvloed…”
In dit voorbeeld leg ik dus de link tussen mijn eigen persoonlijke ervaring als mens en de angst die er onbewust speelt bij heel veel mensen over kunstmatige intelligentie. Het verhaal laat het voorbeeld in je eigen hoofd afspelen. Dat is zo prachtig in het vak van spreker: je kunt mensen iets laten ervaren, zien, beleven in hun hoofd. En hoe beter je snapt hoe dat werkt, hoe beter je bent als spreker.
De kern van een goede presentatie, en wat je als goede spreker moet weten, is het volgende. Onderschat nooit de kracht van een verhaal. Daardoor blijft de kennis die je wilt overbrengen ook veel beter hangen. Mensen denken vaak in verhalen, niet in feiten. Je kunt je presentatie dus het beste bekijken vanuit de vraag: welk verhaal wil ik vertellen?
6 – Kill your darlings
Bij het maken van een presentatie er is absoluut een parallel met het schrijven van een boek. Schrijven is schrappen. Een presentatie maken ook. Sommige voorbeelden zijn op zichzelf misschien heel erg goed, interessant en vermakelijk. Maar schrap ze wanneer ze niet bijdragen aan je complete verhaal. Een goede spreker kent zijn verhaal en weet welke voorbeelden iets toevoegen en welke niet.
Valkuilen
Een bekende valkuil is te veel te willen vertellen in te weinig tijd. Een goede spreker gaat zorgvuldig om met de tijd en aandacht die het publiek hem schenkt. Wanneer je namelijk te veel onderwerpen in een verhaal propt, heb je te weinig tijd om ieder voorbeeld goed uit te leggen. Je serveert de mensen dus een maaltijd met enorm veel ingrediënten, waardoor de smaak volledig verloren gaat. In het verleden heb ik zelf de fout van een overdaad aan onderwerpen in de beschikbare tijd ook zeker gemaakt. Maar goed: daar heb ik van geleerd.
Lengte van je presentatie
Een schijnoplossing was dat ik aan het begin van een presentatie nog wel eens riep: “Ik heb veel te weinig tijd om alles te vertellen wat ik graag zou willen vertellen.” Maar daar heeft je publiek natuurlijk geen boodschap aan. Jij moet maar zorgen voor een verhaal dat binnen de tijd past. Vermoei je publiek daar dus niet mee. Gebruik negentig procent van de tijd die je als spreker krijgt. Dat is prettig voor jezelf, voor de spreker na jou en ook voor de organisatie die kostbare tijd aan jou hebben gegeven. Doe je dat, dan is de kans veel groter dat ze je weer als spreker zullen boeken. Een spreker die stress brengt in het programma en de spreker na hem, zullen ze in de toekomst minder snel inhuren.
7 – Losse eindjes
Probeer losse eindjes te voorkomen. Deze ontstaan als je vaak zegt: “Daar kom ik later nog even op terug” of “daar vertel ik later in mijn presentatie iets over”. En het dan vervolgens vergeten te doen. Dit mag natuurlijk best eens gebeuren, maar zeker niet te vaak! Mensen houden dan gedurende je lezing onbewust een gedeelte van hun harde schijf bezet om de vraag vast te houden. Daardoor kunnen ze dus niet de volledige aandacht geven aan de rest van je verhaal. Dat is frustrerend.
8 – Goede match
Het lijkt logisch, maar ik zeg het hier met klem; het meest vervelende voor jou én de opdrachtgever is wanneer de onderlinge match niet goed is. Voor mij is dat heel simpel. Ik krijg namelijk een groot gedeelte van mijn nieuwe klanten omdat ze ooit bij mij in het publiek hebben gezeten. Zij vonden mijn verhaal goed, mede omdat het een goede match was tussen hun verwachting en dat wat ik bood op het podium. Op basis van die ervaring willen ze mij dan inhuren voor een eigen evenement.
Daarom heb ik ook een sterke focus op verwachtingsmanagement. Ik wil dat ik ergens op het podium sta waar ik helemaal in mijn kracht sta. Ik heb kansen genoeg gehad om te spreken op een evenement waar dat niet het geval was. Daar had ik een standaardverhaal kunnen houden, de factuur kunnen sturen en dan op naar de volgende klant. Maar dat is niet integer en geeft niemand voldoening.
9 – Grondige voorbereiding
De voorbereiding is cruciaal! Mensen onderschatten hoe ontzettend veel tijd en energie het vraagt om een goede lezing of presentatie te maken en te geven. Ik heb het nog helemaal niet gehad over: PowerPoint, laptop, kabels, voorbespreking en andere praktische zaken. Ik zou hier enorm over kunnen uitweiden. Maar dat doe ik niet. Wel is het belangrijk één ding dus heel erg goed te snappen: voor een groot gedeelte staat of valt een goede lezing bij een goede voorbereiding.
Wil je een carrière als spreker? Neem je opdrachtgevers heel serieus. Luister goed naar wat ze zeggen. Luister goed naar wat ze willen. Zij willen een spreker boeken. En zij willen jou misschien inhuren. Steek heel veel tijd in verwachtingsmanagement. Wat willen ze weten? Wat zijn hun problemen? Kun jij dat bieden? Zo ja: prachtig! Zo nee: laat de opdrachtgever gaan. Je gooit je eigen glazen in wanneer je ergens gaat staan waar je niet uit de verf komt. De opdrachtgever gaat jou als spreker nooit meer inhuren en het publiek zal ook twijfels hebben of ze je in de toekomst zullen boeken. Beter kun je de opdrachtgever een andere goede spreker aanbevelen die meer deskundigheid heeft over dat andere gebied of op een andere manier beter past.
10 – De afsluiting
Ik heb inmiddels iets gezegd over het begin van je presentatie, over hoe je de aandacht kunt vasthouden, wat de kenmerken zijn van een goede presentatie en hoe je je eigen persoonlijkheid daarbij kunt gebruiken. Rest mij nog om iets te zeggen over de afsluiting. Het laatste gedeelte van je presentatie.
Gebruik je afsluiting om mensen iets mee te geven. Een bewuste call-to-action. Roep ze op om morgen iets anders te gaan doen. Vraag ze om zich ergens bewust van te worden. Vraag ze om iets in de gaten te houden. Om alert te zijn op bepaalde ontwikkelingen. Of juist niet: om de controle wat meer los te laten. Zorg dat je éen of twee acties koppelt aan je verhaal.
Kernachtige samenvatting
Het is mijn persoonlijke stijl om aan het einde van mijn presentatie allereerst het volledige verhaal samen te vatten in een paar zinnen. Zodat mensen even weer weten; daar ging het over. Er komt soms zoveel op mensen in de zaal af dat een korte samenvatting helemaal geen kwaad kan.
Probeer na je samenvatting de zaal dus iets mee te geven. Een actie, een gedachte of bepaald gedrag. Sluit daarna overduidelijk af. Zeg: ‘Bedankt voor uw tijd en aandacht’, of ‘en hiermee sluit ik dan graag mijn presentatie af. Bedankt’ of ‘met deze woorden komt er een einde aan mijn presentatie. Bedankt dat u aandachtig heeft geluisterd’. Op deze wijze markeer je niet alleen het einde, maar geef je mensen ook even de gelegenheid te applaudisseren. Je kondigt daarmee ook een nieuw hoofdstuk aan. Meestal de vragenronde. Je geeft het publiek wederom het gevoel dat jij als spreker de structuur draagt. Tekst loopt door onder de afbeelding.
